Rozwód w UE – które państwo wybrać?

---

Jeżeli małżonkowie mają różne obywatelstwa lub mieszkają w różnych państwach UE, albo mieszkają w państwie UE, którego nie są obywatelami – czyli oboje są cudzoziemcami, jednak chcą złożyć pozew o rozwód w UE, zazwyczaj pojawia się pytanie: które państwo wybrać? Oto kilka ważnych informacji, które pomogą wam podjąć właściwą decyzję.

Jak wybrać kraj do złożenia pozwu o rozwód?

Rozporządzenie UE – Bruksela II bis, a dokładniej art. 3, określa zasady jurysdykcji krajowej w sprawach rozwodowych. Zasady te przedstawiają pełny zestaw kryteriów, na podstawie których ustala się państwo, którego sądy będą właściwe w danej sprawie o rozwód.

Oto, co warto wiedzieć:

• Kraj obywatelstwa: Możecie złożyć pozew w kraju, którego jedno z was jest obywatelem.
• Kraj zamieszkania: Możecie złożyć pozew w kraju, w którym jedno z was mieszka od co najmniej roku.

Rozwód w UE – Jak działa Bruksela II bis?

Bruksela II bis jest rozporządzeniem, które pomaga określić, który kraj UE jest właściwy do rozpatrzenia pozwu o rozwód. Art. 3 tego rozporządzenia wymienia kryteria, które muszą być spełnione, aby ustalić jurysdykcję.

Obiektywnym łącznikiem, na który powołuje się rozporządzenie Bruksela II bis jest łącznik zwykłego pobytu i łącznik obywatelstwa.

Kryteria te są równorzędne, co oznacza, że żadne z nich nie jest nadrzędne wobec innych. W przypadkach, gdy spełnione są kryteria dla różnych państw członkowskich, możliwe powołanie się na łącznik obywatelstwa lub miejsca zwykłego pobytu obojga małżonków. Powód dokonuje wyboru podstaw jurysdykcji inicjując postępowanie w sądzie danego państwa.

• Równorzędność zasad: Wszystkie podstawy jurysdykcji są równorzędne, co oznacza, że możecie mieć wybór, w którym kraju złożyć pozew.
• Kto pierwszy, ten lepszy: Jeśli obydwoje złożycie pozew w różnych krajach UE, rozpatrzony zostanie ten pozew, który został złożony jako pierwszy.

Kryteria wyboru państwa

Rozporządzenie UE – Bruksela II bis określa zasady jurysdykcji krajowej w sprawach rozwodowychwedług obiektywnych łączników:

• Łącznik zwykłego pobytu – art. 3 ust. 1 lit. a tiret 1-5. : Miejsce, w którym znajduje się centrum życia osoby.
• Łącznik obywatelstwa – art. 3 ust. 1 lit. b.: Kraj, którego obywatelstwo posiada jedna lub obie strony.

Zwykłe miejsce pobytu małżonków

Pojęcie zwykłego pobytu nie zostało wyjaśnione w przepisach rozporządzenia Bruksela II bis i podlega wykładni autonomicznej. Przyjmuje się, że jest to miejsce, w którym znajduje się centrum życia osoby, uwzględniając:

• Sytuację osobistą, rodzinną oraz zawodową
• Czas trwania pobytu

Obywatelstwo małżonków

W zakresie ustalania obywatelstwa, zgodnie z art. 2 Konwencji w sprawie kolizji ustaw o obywatelstwie, zasadnicze znaczenie ma prawo krajowe. W przypadku Polski należy odwołać się do ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim. Rozporządzenie nie rozstrzyga kwestii podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa.

Wyjątek: Wielka Brytania i Irlandia

W Wielkiej Brytanii i Irlandii stosuje się pojęcie „domicile” zamiast obywatelstwa. „Domicile” oznacza istnienie prawnego i faktycznego związku osoby z danym terytorium. Nie może ono odnosić się do więcej niż jednego państwa.

Wspólne podwójne obywatelstwo małżonków

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, że w przypadkach wspólnego podwójnego obywatelstwa małżonków sąd, do którego wniesiono sprawę, powinien uwzględnić fakt posiadania obywatelstwa innego państwa członkowskiego. Małżonkowie mogą wybrać sąd któregoś z tych państw.

Wybór państwa, a nie konkretnego sądu

Na podstawie art. 3 Brukseli II bis ustala się państwo, którego sądy będą właściwe do rozpatrzenia sprawy o rozwód. Rozporządzenie pozwala jedynie określić państwo członkowskie, którego sądy sprawują w danym przypadku jurysdykcję, a nie konkretny sąd właściwy rzeczowo i miejscowo w sprawie. Decyzja w tej kwestii zależy od zasad proceduralnych obowiązujących w danym kraju UE.

Rozwód w UE – Przykład

Wyobraźmy sobie taką sytuację:

• Mąż: Polak, pracuje i mieszka w Wielkiej Brytanii.
• Żona: Włoszka, pracuje i mieszka w Niemczech.

Mąż może złożyć pozew w Polsce lub Wielkiej Brytanii (jeśli mieszka tam co najmniej rok). Zona we Włoszech lub Niemczech (jeśli mieszka tam co najmniej rok). Jeżeli obydwie strony wniosą pozew o rozwód w różnych krajach UE, rozpatrzony zostanie ten pozew, który został złożony jako pierwszy, zgodnie z zasadą „kto pierwszy, ten lepszy”.

---

---

Kryteria wyboru państwa dla rozwodu

Małżonkowie mogą wnieść pozew o rozwód w sądach państwa członkowskiego

1. zwykłego miejsca pobytu obojga małżonków

2. w którym małżonkowie mieli ostatnio zwykły pobyt, jeżeli jeden z małżonków nadal ma tam zwykły pobyt

3. zwykłego miejsca pobytu strony przeciwnej

• Ochrona pozwanego:
  W przeciwieństwie do krajowych przepisów, Bruksela II bis nie nadaje sądowi ogólnej właściwości jurysdykcyjnej. Pozwany jest chroniony przed zastosowaniem prawa państwa, z którym nie ma żadnych powiązań.
• Właściwość jurysdykcyjna:
  Regulacje unijne mają na celu zapewnienie, że sprawa rozwodowa będzie rozpatrywana w państwie, z którym strony mają rzeczywisty związek, co minimalizuje ryzyko wykorzystania przepisów w sposób niekorzystny dla jednej ze stron.
• Unikanie niekorzystnych przepisów:
  Dzięki ochronie wynikającej z Rozporządzenia Bruksela II bis, pozwany nie musi się obawiać, że będzie sądzony według prawa kraju, z którym nie jest w żaden sposób związany.

4. w którym którykolwiek z małżonków ma zwykły pobyt (w przypadku wspólnego wniosku)

5. w którym powód ma zwykły pobyt od przynajmniej roku bezpośrednio przed wniesieniem pozwu

6. w którym powód ma zwykły pobyt, jeśli przebywał tam przynajmniej min. 6 miesięcy przed jego złożeniem i jest obywatelem danego państwa

7. którego obywatelami są oboje małżonkowie

---