Regulacje prawne
Małżeństwo może zostać rozwiązane poprzez rozwód, jeżeli strony wykażą przed sądem zaistnienie przesłanek pozytywnych, oraz brak istnienia okoliczności uniemożliwiających orzeczenie rozwodu tzw. przesłanek negatywnych. Art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO) reguluje zarówno przesłanki pozytywne jak i negatywne.
Podstawową przesłanką pozytywną rozwodu jest wystąpienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. W tym celu sąd bada, czy istnieje między małżonkami więź uczuciowa, fizyczna i majątkowa, a jeżeli nie istnieje, to od jak dawna. W sytuacji, gdy przesłanka nie jest spełniona, sąd nie może orzec rozwodu.
Zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego
Rozkład pożycia małżeńskiego jest zupełny, jeśli ustały między małżonkami wszelkie więzy emocjonalne, fizyczne i gospodarcze.
- więź emocjonalna/uczuciowa – wzajemne uczucia miłości i przywiązania,
- więź emocjonalna ustanie już w momencie wygaśnięcia uczucia po stronie jednego z małżonków;
- więź fizyczna – pożycie seksualne,
- więź fizyczna może ustać także w przypadku, gdy z naturalnych przyczyn dojdzie do zerwania pożycia fizycznego, na przykład z powodu choroby małżonka;
- więź gospodarcza – wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego,
- wspólne zakupy, wspólne przyrządzanie posiłków, wspólne sprzątanie mieszkania,
- zamieszkiwanie w jednym lokalu mieszkalnym nie przekreśla ustania więzi gospodarczej, gdy wspólne zamieszkanie jest wynikiem sytuacji ekonomicznej małżonków (np. żadne z nich nie ma możliwości zamieszkania gdzie indziej) i spełnione są pozostałe przesłanki uzyskania rozwodu, a małżonkowie faktycznie żyją oddzielnie tzn. zamieszkują różne pokoje w jednym lokalu mieszkalnym, nie współdzielą posiłków, nie robią wspólnych zakupów.
Współżycie pomiędzy małżonkami musi ustać na poziomie wszystkich 3 powyżej wymienionych więzi. Przy czym nie ma znaczenia, z jakich przyczyn nastąpił rozpad pożycia.
W celu orzeczenia rozwodu niezbędne jest, aby rozkład pożycia małżeńskiego miał charakter trwały. Oznacza to, że małżonkowie nie podejmą już wspólnego pożycia. Z reguły wymagane jest, aby rozkład pożycia trwał już od dłuższego czasu, czyli powinien nastąpić co najmniej na kilka miesięcy przed wniesieniem pozwu rozwodowego. Jeżeli okres między ustaniem więzi a wszczęciem procesu rozwodowego będzie zbyt krótki (np. 1-miesięczny) sąd może uznać, iż upłynęło zbyt mało czasu by stwierdzić, iż rozkład więzi małżeńskich ma charakter trwały.
Przesłanki wykluczające orzeczenie rozwodu (przesłanki negatywne)
Pomimo zaistnienia między małżonkami zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego, rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli:
- wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, np. rozwód mógłby spowodować niekorzystne zmiany w psychice dzieci;
- rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego;
- orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, np. w sytuacji, gdy jeden z małżonków jest ciężko chory i nie ma kto się nim zaopiekować.
Jeżeli strony udowodnią, iż nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego oraz że nie występuje żadna z przesłanek negatywnych sąd może orzec rozwód.
Żądanie rozwodu
Z żądaniem rozwodu może wystąpić każdy z małżonków. Sąd może orzec rozwód jedynie po przeprowadzeniu procesu. Pozew o rozwód może zostać wniesiony samodzielnie bądź z pomocą profesjonalnego pełnomocnika procesowego.
W celu złożenia pozwu o rozwód należy ustalić sąd właściwy do rozpatrzenia żądania o rozwiązanie małżeństwa. Pozew rozwodowy należy wnieść do sądu okręgowego właściwego ze względu na ostatnie wspólne zamieszkanie małżonków, jeżeli choć jedno z nich nadal tam mieszka lub zwykle przebywa. Jeżeli natomiast każdy z małżonków mieszka w innym miejscu, wówczas właściwy będzie sąd okręgowy miejsca zamieszkania strony pozwanej – czyli osoby, przeciwko której współmałżonek wystąpił z pozwem rozwodowym. Gdyby nie udało się ustalić miejsca zamieszkania strony pozwanej, wtedy właściwy jest sąd okręgowy miejsca zamieszkania powoda – czyli osoby, która wystąpiła z pozwem rozwodowym.
Czego można żądać w pozwie rozwodowym?
Orzekając rozwód sąd, na podstawie całokształtu ustalonych w trakcie rozprawy okoliczności, a także uwzględniając żądania zawarte w pozwie rozwodowym orzeka o:
- Czy i który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego (z urzędu).
- Na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. Skutki są wówczas takie, jakby żaden z małżonków winy nie ponosił.
- Władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków oraz o kontaktach rodziców z dzieckiem ( z urzędu).
- Sąd uwzględnia porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka.
- Alimentach na dziecko – w jakiej wysokości każdy z małżonków jest zobowiązany do ponoszenia kosztów związanych z utrzymaniem i wychowaniem dziecka (z urzędu).
- Alimentach na byłego współmałżonka (na wniosek) – żądanie jest ściśle związana z kwestią winy za rozkład pożycia małżeńskiego.
- Żądanie należy zamieścić w pozwie rozwodowym lub złożyć sądowi odpowiedni wniosek na rozprawie w obecności drugiego małżonka lub pismo, którego odpis należy doręczyć drugiemu małżonkowi.
- Podziale majątku wspólnego małżonków (na wniosek).
- Sąd dokona podziału, jeżeli jego przeprowadzenie nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym.
- Sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez okres, kiedy będą oboje w nim mieszkać po rozwodzie ( z urzędu).
- A także o podziale wspólnego mieszkania w ramach podziału wspólnego majątku.
W celu zbadania okoliczności które doprowadziły do rozkładu pożycia, sąd obligatoryjnie przeprowadza dowód z przesłuchania stron (małżonków).
Małżeństwo ustaje dopiero z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, a nie z chwilą wydania orzeczenia przez sąd. W wyniku wydania przez sąd wyroku stwierdzającego rozwód ustaje między dotychczasowymi współmałżonkami wspólność majątkowa. W razie śmierci jednego z małżonków postępowanie w sprawie o rozwód zostanie umorzone.
Zmiana nazwiska po rozwodzie
Osoba rozwiedziona, która wyniku zawarcia małżeństwa zmieniła swoje nazwisko, może powrócić do swego poprzedniego nazwiska, jeżeli w ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego złożyły osobiście stosowne oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.
Separacja
Alternatywą do rozwodu może w niektórych przypadkach być separacja prawna. O separację może wystąpić każdy z małżonków, jeśli nastąpił zupełny rozkład pożycia. Przy orzekaniu o separacji rozkład pożycia nie musi być jednak trwały jak przy rozwodzie. Nie jest ona jednak dopuszczalna, gdy miałoby na tym ucierpieć dobro małoletnich dzieci lub, gdy z innych względów byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Od pozwu o separację płaci się 600 zł opłaty stałej; jeśli chcą jej zgodnie oboje małżonkowie – tylko 100 zł.
Poznaj zalety i etapy eRozwodu
SPRAWDŹ JAK MOŻEMY CI POMÓC